چرخش بزرگ در روابط واشنگتن–ریاض | نقشه جدید ترامپ برای خاورمیانه؛ چرا عربستان متحد اصلی غیرعضو ناتو شد؟
رویداد۲۴| در فضای سیاسی متلاطم خاورمیانه، سفر محمد بنسلمان به واشنگتن و اعلام رسمی دونالد ترامپ مبنی بر معرفی عربستان بهعنوان «متحد اصلی غیرعضو ناتو»، نقطه عطفی در روابط دو کشور توصیف شده است. این تصمیم، همراه با توافق دفاعی گسترده و چراغ سبز برای فروش جنگندههای پیشرفته اف۳۵، پیام روشنی درباره اولویتهای جدید سیاست خارجی دولت ترامپ مخابره میکند.
بنابر اعلام کاخ سفید، امضای «توافق دفاعی راهبردی آمریکا–عربستان» مرحلهای نو در همکاری نظامی دو طرف رقم میزند؛ توافقی که واشنگتن آن را «تاریخی» و ضامن بازدارندگی در خاورمیانه معرفی کرده است. ترامپ در ضیافت شام با ولیعهد سعودی تأکید کرد: «ما همکاری دفاعی را به سطحی بالاتر ارتقا میدهیم.» اعطای عنوان «متحد اصلی غیر عضو ناتو» نیز، از نظر بسیاری از تحلیلگران، نوعی ارتقای رسمی جایگاه عربستان در نظم امنیتی مورد نظر آمریکا بهشمار میرود.
رسانههای بینالمللی، از جمله الجزیره، یادآور شدهاند که این عنوان تنها به نزدیکترین همپیمانان آمریکا داده میشود؛ کشورهایی که امکان دسترسی گستردهتری به تجهیزات و فناوریهای نظامی دارند.
فروش اف۳۵ و پیام استراتژیک واشنگتن
کاخ سفید اعلام کرد که بسته تسلیحاتی جدید شامل جنگندههای اف۳۵ و حدود ۳۰۰ تانک آمریکایی خواهد بود. این خبری بود که در رسانههای آمریکایی با تحلیلهای گسترده همراه شد.
روزنامههای غربی این تصمیم را نشانهای از تمایل ترامپ به «آرایش مجدد قدرت در خاورمیانه» خواندند؛ تصمیمی که میتواند توازن نظامی منطقه را تغییر دهد، بهویژه در شرایطی که پیش از این، واشنگتن درباره فروش اف۳۵ به ریاض احتیاط میکرد.
در گزارشهای تحلیلی، این نکته برجسته شد که کاخ سفید با این توافق در تلاش است عربستان را به ستون اصلی استراتژی امنیتی خود در مقابله با تهدیدات منطقهای تبدیل کند؛ بهویژه در موضوعاتی همچون ایران، دریای سرخ و مسیر انرژی.
سایه سیاست و اقتصاد؛ سرمایهگذاری هنگفت سعودی
ترامپ در جریان ملاقات با بنسلمان با شور و هیجان از «دوست نزدیک خود» نام برد و اعلام کرد که عربستان تاکنون ۶۰۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایهگذاری کرده است. ولیعهد عربستان نیز با تأکید بر برنامههای اقتصادی بلندپروازانه کشورش گفت امیدوار است این رقم به یک تریلیون دلار برسد.
تحلیل رسانههای اروپایی، مانند فایننشالتایمز، این وعده را نه صرفاً یک حرکت اقتصادی، بلکه ابزاری برای تعمیق نفوذ عربستان در ساختار اقتصادی و سیاسی آمریکا ارزیابی کردهاند. از نگاه این رسانهها، ریاض تلاش میکند «وابستگی متقابل» را به جای «وابستگی یکطرفه» در روابط با واشنگتن جایگزین کند.
بازگشت بنسلمان به صحنه سیاسی آمریکا پس از خاشقجی
این سفر نخستین حضور ولیعهد در واشنگتن پس از قتل جمال خاشقجی در ۲۰۱۸ است. بسیاری از رسانههای بینالمللی یادآور شدند که بازگشت بنسلمان به کاخ سفید پس از سالها فشار بینالمللی، نمادی از چرخش دوباره روابط سیاسی است.
واشنگتنپست و نیویورکتایمز در تحلیلهای خود نوشتند: «اگرچه میراث پرونده خاشقجی همچنان سنگین است، اما منافع امنیتی و اقتصادی دو کشور اکنون بر محاسبات اخلاقی غلبه کرده است.»
همکاری هستهای؛ ضلع سوم توافق بزرگ
کاخ سفید اعلام کرده دو کشور توافقی جدید در حوزه «انرژی هستهای غیرنظامی» امضا کردهاند. این همکاری، که چند دهه آینده را پوشش میدهد، از نظر تحلیلگران خارجی بخشی از برنامه ریاض برای دستیابی به زیرساختهای هستهای مدرن و کاهش وابستگی انرژی در دوران پس از نفت تلقی میشود. رسانههای اسرائیلی نیز با حساسیت موضوع را دنبال کردند و برخی کارشناسان در این کشور آن را «تحولی قابل توجه، اما همراه با نگرانیهای امنیتی» خواندند.
بازتعریف جایگاه عربستان در نظم جدید ترامپ
آنچه از این سفر و توافقها برمیآید، بازتعریف نقش عربستان در سیاست خارجی آمریکا است. بنسلمان تلاش دارد کشورش را در جایگاهی قرار دهد که نهتنها یک شریک امنیتی، بلکه بازیگری اقتصادی–فناورانه و اثرگذار بر طراحی سیاستهای آینده آمریکا باشد.
از سوی دیگر ترامپ، با نگاه انتخاباتی و ژئوپلیتیک، در پی نمایش یک «پیروزی بزرگ» در سیاست خارجی است؛ پیروزیای که همزمان از طریق سرمایهگذاریهای عظیم سعودی و تقویت جایگاه آمریکا در خاورمیانه به دست میآید.
این سفر، به باور بسیاری از تحلیلگران، آغاز فصلی تازه در روابط واشنگتن–ریاض است؛ فصلی که پیامدهای آن در حوزه امنیت، انرژی و سیاست جهانی بهطور گسترده بازتاب خواهد یافت.
